Dnia 29 kwietnia 2016 roku odbyło się Forum poświęcone praktykom przeciwdziałającym mowie nienawiści zorganizowane przez koalicję HEJT STOP. Wydarzenie było kontynuacją ?Okrągłego stołu w sprawie zwalczania mowy nienawiści w Internecie? zainicjowanego przez dr. Adama Bodnara, Rzecznika Praw Obywatelskich, z jego słowem wstępnym [1] (https://www.rpo.gov.pl/pl/content/trzeba-wprowadzic-mode-na-niehejtowanie-%E2%80%93-dr-adam-bodnar-o-przeciwdzialaniu-mowie-nienawisci-w).
?Forum Hejt ? reaguj!? (kliknij, by zobaczyć program) było okazją do poznania najnowszych praktyk i narzędzi edukacyjnych, kampanii i działań społecznych, a także wyników badań dotyczących sytuacji i potrzebnych zmian w przeciwdziałaniu mowie nienawiści, głównie wśród młodzieży, w Internecie i w szkołach. Brali w nim udział przedstawiciele licznych (także zagranicznych) instytucji, fundacji, stowarzyszeń.
Nasze zainteresowanie skupiły na sobie liczne przykłady aktywnego zaangażowania uczniów, m.in. jako twórców aranżowanych przez nich działań. Godny uwagi jako sposób traktowania problematyki mowy nienawiści był też filmik p. Elizy Gaust z Centrum Dialogu im. Marka Edelmana, w którym jeden z bezdomnych opowiada o swoim losie, ale też o swoim odzyskanym pozytywnym nastawieniu wobec ludzi i własnego życia. Najciekawsze intelektualnie, zwłaszcza z punktu widzenia problematyki aksjologicznej, było (przekazane internetowo) wystąpienie dr. Michała Rusinka, prezesa Fundacji Wisławy Szymborskiej. Dr Rusinek bardzo stanowczo przeciwstawiał się wszelkim formom fundamentalizmu. Oto jeden z ważnych fragmentów jego wystąpienia:
[…] pamiętam wierszyk Ernesta Brylla […]: ?Jesteśmy wreszcie we własnym domu. Nie stój,nie czekaj. Co robić? Pomóż?. ?Wspólny dom? to metafora społeczeństwa, w którym podziały przestają być ważne. Władza nie jest już wrogiem, jest demokratycznie wybrana i reprezentująca wszystkich obywateli. A obywatele, owszem, różnią się między sobą, ale o tych różnicach rozmawiają, wypracowując konsensus, i zarazem akceptując pluralizm. I biorąc wspólnie odpowiedzialność za kraj. Zwróćmy uwagę, że konsensus i i pluralizm to słowa, które pojawiły się w naszym dyskursie publicznym dopiero po 1989 roku. Od niedawna znów ich nie ma. ? Tak czy inaczej, język, w którym zamiast antytezy ?my‐oni? pojawia się wspólne, wewnętrznie zróżnicowane ?my?, pozwala na czynność, która nie tylko jest podstawą demokracji, ale warunkiem rozwoju kultury, dialog. Między wrogami, zantagonizowanymi przez antytezę, o dialogu nie może być mowy.
Przemówienie dr. Rusinka kończyły takie słowa: ?istotna wydaje się edukacja. Unia Europejska uruchomiła niedawno program ?Komunikacja dla integracji?. […] ? Oby ten projekt się powiódł, zanim się okaże, że zapomnieliśmy, jak się rozmawia”.
Po krótkich, dynamicznych wystąpieniach i prezentacjach była okazja do nawiązania kontaktów i porozmawiania z ich autorami w nieformalnej atmosferze. Na koniec odbyła się dyskusja z ekspertami z dziedziny edukacji, kampanii społecznych i Internetu, w której skupiono się głównie na problematyce udziału prawa w przeciwdziałaniu mowie nienawiści.
Jadwiga Puzynina i Barbara Subko
[1] Problematyka ?mowy nienawiści? rozumianej tak, jak to przedstawiano na ?Forum Hejt ? reaguj!? (którego program obok zamieszczamy), stanowi tylko część przestrzeni zainteresowań Zespołu Etyki Słowa. O bliskości i różnicach w naszych ujęciach, zakresach zainteresowań i terminologii pisze Jadwiga Puzynina (przejdź do tekstu).