W roku akademickim 2015/2016 realizowany jest na Uniwersytecie Warmińsko‐Mazurskim w Olsztynie w wymiarze 30 godzin wykład ogólnouczelniany Etyka i kultura języka. Wykład ten podlega zasadom realizacji przedmiotów z zakresu nauk humanistycznych i społecznych dla studentów studiów stacjonarnych i niestacjonarnych pierwszego oraz drugiego stopnia. W semestrze letnim na listę chętnych zapisało się ponad 90 studentów różnych kierunków.
Zgodziłem się zostać prowadzącym zajęcia oraz koordynatorem tego przedmiotu. Zadanie to podjąłem z radością, jako że interesuje mnie szczególnie językoznawstwo społecznie zaangażowane.
W bieżącym semestrze z piętnastu przewidzianych do realizacji wykładów dziesięć poświęcę problematyce etyki słowa, a pięć kulturze języka. Podstawowym celem moich spotkań ze studentami jest nawiązanie z nimi dialogu na temat moralnej odpowiedzialności za słowo, tzn. uwrażliwienie ich na etyczny wymiar komunikacji międzyludzkiej. Etykę słowa rozumiem jako pojęcie związane z komunikowaniem rozmówcy prawdy w sensie przeciwstawnym kłamstwu oraz wygłaszaniu subiektywnych przekonań jako prawdy obiektywnej. Za podstawową zasadę etyki słowa uważam również traktowanie partnera dialogu w sposób podmiotowy, z szacunkiem należnym każdej istocie ludzkiej.
Dzięki inicjowanym przeze mnie dyskusjom ze studentami rozpoczęte już wykłady przybierają formę konwersatoriów. Do problematyki związanej z etyką słowa, która podczas kolejnych spotkań będzie przedmiotem naszego wspólnego zainteresowania, należą między innymi takie zagadnienia jak: przeciwstawiona rzetelnej perswazji manipulacja językowa dawniej i dziś, zjawisko tzw. nowomowy, mobbing jako przykład naruszania zasad etyki komunikacji, językowe zachowania grzecznościowe (w aspekcie etyki i z uwzględnieniem mowy kierowanej do dzieci), nierzetelność informacyjna w tekstach, życzliwość i agresja w języku (a tym samym w kulturze), przejawy ?poprawności politycznej? oraz nieuczciwości w komunikacji ? także w języku reklamy.
Podczas zajęć są i będą nadal przedstawiane teksty lub fragmenty tekstów egzemplifikujące wyżej wymienione zjawiska. Zastane w nich fakty językowe związane z nieuczciwym oddziaływaniem na odbiorcę, będą podlegały wspólnym rozważaniom, analizie i ocenie. Podczas zajęć będę również korzystać z materiałów audiowizualnych, ukazujących przykłady międzyludzkiego dialogu ? wzorcowe rozmowy znanych Polaków, twórców kultury i sztuki, przedstawicieli nauki. Zaplanowane jest również uwrażliwienie studentów na piękno języka poprzez wspólne obcowanie z wybranymi fragmentami literatury polskiej.
dr Tomasz Żurawlew
(adiunkt Instytutu Germanistyki Uniwersytetu Warmińsko‐Mazurskiego)